Nhật Ký Đặng Thùy Trâm

20.2.69
Công tác nặng nề chưa từng có. Chưa bao giờ mình lo lắng như thế này. Nhiệm vụ sắp đến đòi hỏi ở mình phải có một cố gắng phi thường về chuyên môn, về tổ chức lãnh đạo. So với trước đây mình đã trưởng thành nhiều, nhưng so với yêu cầu trước mắt mình như ngợp trước khối lượng quá lớn. Biết làm sao được, chỉ có cố gắng, cố gắng và cố gắng thế thôi!
* * *
Người bộ đội ấy chắc đã lên đường ra trận tuyến. Chúc anh thắng lợi trở về để còn có một lúc nào gặp lại đôi mắt đen ngời trên khuôn mặt người chiến sĩ giải phóng quân.
21.2.69
Đọc bài thơ của P.H viết tặng mình từ miền Bắc gửi vào:
Nơi ấy là khoảng trời anh ở
Ngày xưa và cả mai sau
Nơi ấp yêu mối tình nhỏ, tổ chim sâu
Con chim nhỏ bay rồi…
Không lẽ nào mối tình không được đáp lại vẫn còn mãi trong anh hở người vệ sĩ? Với mình hình ảnh anh bị những hình ảnh khác che khuất lâu rồi nhưng hôm nay đọc bài thơ sao mình thấy nhớ anh. Một mùa hè khi hoa phượng nở đỏ trên đường phố, nắng chói chang qua vòm cây xanh. Mình đi học về qua căn nhà ba tầng ở 14 phố Lê Trực ngước lên nhìn đã thấy anh đứng đó đợi mình, mái tóc xòa phủ trên đôi mắt buồn. Một chiều khi cơn giông ầm ĩ nổi lên khắp bốn chân trời gió bụi mù mịt, anh vẫn đứng đợi mình ở đầu sân Hàng Đẫy, mình đạp xe qua ngạc nhiên nhận ra anh dưới ánh đèn đêm của thành phố…... Mình chưa bao giờ yêu anh, chỉ thương anh với một tình thương của một đứa em gái, và tình thương đó cũng sứt mẻ khi mình đã nhiều lần dứt khoát từ chối mà anh vẫn cứ yêu mình. Trong một lá thư cuối cùng viết cho mình, anh nói: “Thôi em đi đi, rồi em sẽ có một người yêu xứng đáng nhưng anh có thể nói chắc chắn rằng không có một người nào trên đời này yêu em hơn anh được đâu”. Hình như câu nói đó là sự thực, nhưng mình không ân hận bởi vì mình không yêu anh thì làm sao có được một tình yêu đẹp đẽ công bằng? Dù sao cũng rất thương anh, anh hãy tin rằng em sẽ hàn gắn lại cho anh bằng tình thương của một đứa em, anh nhé.
24.2.69
Chiến sự bắt đầu nổ ra từ đêm hôm kia, cũng với khí thế hùng mạnh, với niềm tin tha thiết cháy bỏng mong chờ trút lên đầu mũi súng. Lòng mình xốn xang niềm vui nhưng sao cũng vẫn kèm theo nỗi lo âu. Có lẽ lo vì công tác. Công tác rất nặng đối với mình. Và còn vì sao nữa? Phải chăng một nỗi lo âu xót xa trong ruột. Những người thân yêu của tôi trên tuyến lửa ai sẽ ngã xuống vì thắng lợi ngày mai. Đành rằng có thắng lợi phải có hy sinh nhưng biết nói sao hở Thùy?
26.2.69

Đêm mùa xuân trăng trong sáng kỳ lạ, muốn dẹp lại những tình cảm đang tha thiết trong lòng để tập trung tất cả cho công tác mà không sao làm được. Không hiểu tình huồng nào có thể làm cho trái tim mình khô cạn được những nhớ thương, ước mơ, hy vọng. Năm ngoái ngay lúc nằm dưới công sự nghe tiếng giặc đào kiếm ở trên, mình cũng vẫn còn kể chuyện Paven cho Khiêm nghe. Giữa trận càn, bom pháo tới tấp xung quanh, ngồi giữa kẽ đá, mình cũng vẫn ghi nhật ký và viết thư – Bây giờ giữa lúc công việc bề bộn mình vẫn là mình với cả tâm tình thiết tha cháy bỏng đối với cuộc đời. Thực ra thì không phải một tình cảm riêng với một chàng trai nào đã chi phối mình mà là một tình cảm rộng rãi nhưng sao sôi nổi vô cùng. Nhớ từ một đứa cháu chưa hề biết mặt đến một đứa em gái nhỏ lăn lộn trong công tác và gian khổ mà lúc nào cũng gọi “Chị Hai”. Nhớ làm sao đứa em trai yêu thương đang lao vào công tác mà tâm tình em cũng gửi trọn cho mình. Sáng nay đứng bên bàn một người thương binh trẻ có đôi mắt đen với đôi mi dài, mỗi lần ngước nhìn lại làm mình liên tưởng đến hôm nào đó mình cũng ngồi chăm chú nhìn em. Mình là gì? Là một đứa con gái có trái tim ướt đẫm tình cảm vậy mà sao bộ óc lại không hề biết mềm yếu trước nhiều tình huống hết sức phức tạp, khó khăn ác liệt.
6.3.69
Những lá thư đậm đà tình thương, mình đọc nhiều lần càng đọc càng cảm thấy hết chiều sâu của tâm tình người gửi. Và càng cảm thấy hơn bao giờ hết, mình hiểu tình thương tha thiết của em. Biết nói gì, làm gì để xứng đáng với tình thương ấy nhỉ? Mình thì với em cũng chỉ như với Nghĩa, Thường, Khiêm, nghĩa là còn có những người có vị trí cao hơn trong cuộc sống tình cảm mà mình vẫn thường nói. Vậy mà em thì thư nào, giờ nào em cũng vẫn có một câu rằng: “Chỉ có chị là người em thương yêu cao cả nhất cả cuộc đời em”. Vậy thì nên nói với em sao đây hở em?
8.3.69
Đi thăm bệnh nhân về giữa đêm khuya. Trở về phòng, nằm thao thức không ngủ được. Rừng khuya im lặng như tờ, không một tiếng chim kêu, không một tiếng lá rụng hay một ngọn gió nào đó khẽ rung cành cây. Nghĩ gì đấy Th. Ơi? Nghĩ mà đôi mắt mở đăm đăm nhìn qua bóng đêm? Qua ánh trăng mờ Th. thấy biết bao là viễn cảnh tương đẹp, cả những cận cảnh êm đềm của những ngày sống giữa tình thương trên mảnh đất Đức Phổ này. Rồi cảnh chia ly, cảnh đau buồn cũng đến nữa… Đáng trách quá Thuỳ ơi! Th. có nghe tiếng người thương binh khẽ rên và tiếng súng vẫn nổ nơi xa. Chiến trường vẫn đang mùa chiến thắng.
9.3.69
Gặp lại anh Tấn, bỗng nhiên nhìn thấy có cái gì bứt rứt trong lòng. Cái gì? Nỗi buồn, nỗi nhớ hay oán trách mình cũng không rõ nữa chỉ thấy lòng xao động một cách không bình thường, anh Tấn đã gợi cho mình những kỷ niệm mà lâu nay một phần vô tình, một phần cố ý mình đã quên đi. M. ơi! Anh đang ở đâu, anh Tấn về không đem một tin nào của anh cả. Ta đã thực sự xa nhau rồi đó ư anh? Sao em vẫn cảm thấy con tìm mình rỉ máu, vết thương trái tim sao khó lành quá hở anh?
Chiều nay ở đây và ở đó ta cùng nhau lặng lẽ chuẩn bị cho cao điểm đến. Trong sự chuẩn bị ấy có anh và có em, cả hai cùng đang trong cuộc chiến đấu. Vậy mà… sao lại thấy xa cách đến thế này hở người đồng chí thân yêu?
Những người giải phóng, quân ấy đáng yêu biết chừng nào, họ kiên cường dũng cảm trong chiến đấu và ở đây trên giường bệnh họ cũng đã kiên cường dũng cảm vô cùng.
Đó là cậu liên lạc với má lúng đồng tiền, lúc nào cũng cười dù vết thương trên tay sưng và đau buốt.
Đó là người cán bộ với sức chịu đựng kỳ lạ, đau đớn đã làm anh tràn nước mắt mà miệng vẫn cười, vẫn một câu trả lời: “Không sao đâu”. Những lúc ngồi bên cạnh anh, cầm bàn tay anh nóng hổi trong cơn sốt, nghe anh thở hổn hển, mệt nhọc mình thương anh vô cùng mà chẳng biết nói sao. Hình như ngoài tình thương của một người thầy thuốc còn có cả tình thương của một người bạn gái cùng quê hương. Nhưng mình không muốn để lộ điều đó trên lời nói, có chăng chỉ là trong cái nhìn trìu mến mà anh không thề nào biết được đâu.
Hôm nay các anh lại lên đường hành quân, một cuộc hành quân chiến thắng. Chúc các anh lên đường thắng lợi, gửi lời chào tạm biệt người bộ đội có đôi mắt đen ngời.
12.3.69

Nghĩ gì về sự thay đổi của Nghĩa trong tình cảm đối với mình? Một sự "bội bạc" chăng? Dòng chữ đó có nghe sao quá nặng nề nhưng thực tình là mình có cảm giác như vậy và thấy có điều gì rạn nứt trong tình thương với Nghĩa. Buồn biết bao nhiêu, những gì em đã hứa, em quên rồi sao? Một đêm trên bờ biển. Phổ Hiệp, bốn chị em đã nói những gì? Những lá thư, những món quà em gói trọn tình thương trong đó… Bây giời! Hãy trả lời đi em, phải chăng em đã tự tách ra khỏi mối dây ràng buộc em với khối tình thương của chị rồi.
Bỗng nhiên mình liên hệ đến Thuận. Có lẽ nào rồi cũng có một lúc nào đó Thuận cũng sẽ đổi thay như vậy chăng? Nếu như vậy thì quả thực mình không tin ai được nữa.
13.3.69
Một đồng chí bộ đội nữa hy sinh. Anh bị một vết thương xuyên thấu bụng. Sau cuộc mổ tình trạng không tốt mà xấu dần, có lẽ vì một sự chảy máu trong, do miếng mảnh không tìm thấy cọ xát làm đứt một mạch máu nào đó. Sau hội chẩn, ý kiến chung không đồng ý mổ lại. Riêng mình vẫn băn khoăn lưỡng lự. Cuối cùng anh đã chết - cái chết của anh làm mình suy nghĩ đến đau đầu. Anh chết vì sao? Vì sự thiếu kiên quyết của mình chăng? Rất có thể là như vậy. Nếu mình kiên quyết, ít ra 100% thì hy vọng sống của anh cũng có thề có 10%. Mình đã theo đuôi quần chúng, bỏ qua một việc nên làm.
Anh chết rồi, trong túi áo trước ngực anh có một quyển sổ nhỏ trong có nhiều kiểu ảnh của một cô gái với nụ cười duyên dáng trên môi và lá thư kiên quyết sắt son chờ anh. Trước ngực anh còn có chiếc khăn nhỏ thêu dòng chữ "Đợi chờ anh". Ơi người con gái ở hậu phương kia ơi! Người cô yêu sẽ không bao giờ về nữa, trên vành khăn đau đớn mà cô sẽ phải cài lên mái tóc xanh của cô nặng trĩu đau thương, chất đầy tội ác của kẻ giết người là quân đế quốc Mỹ và có cả niềm ân hận của tôi, một người thầy thuốc đã không cứu sống được anh trong khi còn có thể cứu được!
16.3.69
Chỉnh huấn Đảng, học tập ba xây ba chống.
Ý kiến đóng góp của chi bộ:
Ưu:
- Lãnh đạo có nhiều tiến bộ, quản triệt nhiệm vụ, quán xuyến các mặt công việc.
- Làm tròn nhiệm vụ nặng nề trên giao phó.
- Lập trường tư tưởng kiên định, ý thức tổ chức cao.
- Kế hoạch sát sao, có kiểm tra đôn đốc

Khuyết:
- Còn có lúc có nơi chưa sâu sát công việc.
- Chưa tận dụng hết khả năng nghiên cứu rút kinh nghiệm kịp thời trong công tác điều trị.
- Chăm lo cải thiện đới sống cho cán bộ còn yếu.
17.3.69
Đọc thư anh. Lá thư ngắn với những câu nói giận dỗi và cả những câu nói yêu thương, bỗng nhiên mình thấy lòng sống lại những yêu thương của ngày xưa, những ngày mà giữa hai đứa chưa hề có một chút rạn nứt gì trong tình cảm – Và mình đa trả lời (không hiểu đã nghĩ kỹ chưa) “Những gì của chín chín năm qua không phải bỗng nhiên dễ quên dù người ta muốn dứt bỏ. Người ta là ai, là anh, là em, là những dư luận đang bao bọc cả hai đứa mình. Vậy mà gốc rễ của yêu thương vẫn còn nằm sâu trong lòng đất, vẫn có thể đâm chồi nảy lộc nếu mùa xuân lại về với những hạt mưa xuân mát lạnh trên đôi má người con gái năm xưa”.
19.3.69
Đánh vào quận Đức Phổ đêm qua. Cả khu quận đã cháy tơi bời trong ánh lửa căm thù của bộ đội ta. Trong những chiến sĩ anh dũng ấy có Lực - một thương binh vừa hồi phục sức chiến đấu. Lực đã ngã xuống trong trận tham chiến đầu tiên sau những ngày dưỡng bệnh. Nghe tin Lực hy sinh, đau xót đến vô cùng. Trước mắt mình còn thấy rõ hình ảnh chàng trai với đôi mắt thông minh và nét mặt kiên nghị. Lực hay quàng chiếc khăn đỏ trên vai, chiếc khăn có dòng chữ "Thề quyết tử cho tổ quốc quyết sinh", và tiếng hát ẩm áp vang lên trong những buổi chiều "Núi sông ơi đẹp sao, khi trăng sáng núi đồi, mây bay dưới chân người…".
Lực ơi, em chết rồi ư? Sao lời hát của em còn vang mãi bên tai chị và nét chữ của em cũng còn tươi màu mực trong những lá thư em viết thăm chị. Em cũng như Bốn, như Khiêm, như những người anh hùng đã ngã xuống vì ngày mai thắng lợi sẽ còn sống mãi trong lòng chị và tất cả nhân dân ta.
21.3.69
Có một điều cần suy nghĩ, nghiên cứu và khắc phục - đó là phong cách sống hàng ngày. Xưa nay hình như ai cũng thấy dễ gắn, dễ mến khi gặp mình. Có phải vì vậy mà mình chủ quan trong mặt đó không? Có những lúc mình nói không nề gì ai, cái đúng là thẳng thắn, cái sai là thiếu mềm mỏng để thuyết phục người ta. Hãy kiên quyết khắc phục nghe Th..
25.3.69
Hơn một năm trời chưa có dịp xuống đồng bằng, mấy bữa nay sao mình ao ước vô cùng - Nỗi ước ao như nắng hè chảy bỏng. Nhớ đồng bằng vô cùng - Đồng bằng ơi! Những ruộng lúa xanh rì với bông lúa đã bắt đầu nặng hạt. Đồng bằng ơi! Những tà áo màu, những chiếc nón trắng của những cô gái duyên dáng. Đồng bằng ơi! Dù lửa khói còn đang cháy đỏ nhưng không cháy được màu xanh của cuộc sống đang lên.
Và… em yêu ơi, nhớ em kỳ lạ, ao ước vô cùng được gặp lại em, được nhìn vào đôi mắt thân yêu, được ôm em trong lòng, được hôn em như hôn một đứa em bé bỏng ruột thịt trong nhà.
27.3.69

Nghe tin Bệnh viện đa khoa khu định rút mình về trên đó. Mới chỉ là tin mà sao thấy buồn thấm thía. Nếu là quyết nghị thì chỉ có chấp hành chứ biết nói sao. Nhưng chao ôi! Buồn không sao nói hết. Sẽ xa nơi này ư? Lên tỉnh đã xa rồi lên khu nữa thì… bao giờ mới gặp lại những người thân yêu? Ở đâu như mảnh đất này không? Mảnh đất đã nuôi mình lớn lên trong yêu thương, thử thách mình, rèn luyện mình trưởng thành trong gian khổ, bồi dưỡng cho mình thành một cán bộ vững vàng.
Thư em viết lên, nhớ thương lo lắng cho mình. Em chưa hay rằng chị sẽ phải xa em - không lẽ lúc chia tay em, chị em ta lại yếu đuối uỷ mị? Nhưng mới là việc chia tay để về dưới xã mà em đi còn chưa dứt nữa, thì lên khu chị làm sao đi cho đành hở em?
2.4.69
Địch đổ quân vào Đồng Răm, từ đó vào đây không đầy ba mươi phút - Lại chuẩn bị chống càn.
Đêm nay bệnh xá im lờn trong sự chuẩn bị. Không hiểu sao lòng mình thấy tha thiết thương những đồng chí thương binh, vết thương chưa lành đã bò từng bước, leo hết núi này qua núi nọ trốn địch. Các đồng chí không được yên khi đang nằm điều trị vết thương còn đau nhức. Còn giặc Mỹ, còn khổ đau - có cái gì khác hơn đâu!
5.4.69
Nếu em biết chị đã mong em như thế nào thì chắc hôm nay em đã ở đây, đã ngồi bên chị, lặng yên cầm bàn tay chị không nói mà cũng đủ hiểu được mọi điều muốn nói giữa chị em minh rồi: Trời mưa như trút nước, lạnh, buồn vô cùng - hiểu thế không hở đứa em trai yêu quý?
6.4.69
Sao lại thế nhỉ? Sao lại không có niềm vui hồ hởi tràn trề khi đã gặp lại em sau bao ngày nhớ thương tràn dâng như mặt nước sông ngày mưa lũ. Sao lại có một nỗi buồn và một cái gì không thoải mái cứ quẩn bên chân ta không cho ta đến với em bằng tình cảm trong lành tha thiết mà lẽ ra em được hưởng? Vì ngại dư luận hiểu sai đi một tình thương hết sức cao quý, hết sức mộc mạc nhưng cũng vô cùng sâu sắc phức tạp Cái sâu sắc thì không có gì phải bàn nhưng cái phức tạp là ở chỗ tại sao lại vẫn phải có những điều e ngại khi mà lòng ta trong sáng như một tấm gương. Khi em cầm bàn tay chị, trân trọng yêu thương hôn lên bàn tay đó lẽ ra chẳng có gì phải suy nghĩ, nhưng rồi cũng lại ngại họ hiểu lầm. Em ơi, dĩ nhiên rằng không có gì xâm phạm được tình thương cao đẹp đó nhưng vì muốn bảo vệ như vậy đó cho nên chị không muốn một ai có thể nói một câu nào ve tình thương giữa chị em ta - cho nên em đừng trách sao chị không đối với em như một đứa em hoàn toàn ruột thịt trong cách cư xử hàng ngày. Hiểu không hở em trai của tôi? Đứa em kỳ lạ, đứa em thông minh, dũng cảm và đáng yêu đáng phục vô cùng.
7.4.69
Được rất nhiều thư, niềm vui tràn ngập. Thư mẹ, thư em, thư bè bạn từ trên khu trên tỉnh, trên huyện dưới xã ai ai cũng gửi đến mình lòng thương mến thiết tha. Những lời khen ít nhiều cũng làm mình sung sướng: "Được mọi người thương bạn mến, Đảng tin...", "Thật là một người trí thức toàn diện...".
Không biết bao nhiều lần mình tự hỏi phải làm gì đây đề xứng đáng với lòng tin của mọi người.
Thư anh Tân cũng làm mình suy nghĩ nhiều, anh nói cho mình nghe về con người anh rồi hỏi: "Con người ẩy xa bay gần là tuỳ em suy nghĩ, và em xem người ẩy có phải là người anh trai chí thiết của em không?". Rất phục anh, rất mến thương anh, không phải vì anh là một đồng chí Bí thư Huyện uỷ. Rất muốn được anh dìu dắt trong sự giáo dục và tình thương của một người anh trai. Chỉ ngại một điều không hiểu mọi người có cho rằng mình dễ dàng, rộng rãi trong anh thương và muốn quan hệ với những ông to không? Chắc không đâu nhỉ.
8.4.69
Địch càn vào gần đến máng nước. Còn một chút xíu nữa là cơ đồ của bệnh xá tan hoang. Biết địch gần sát bên nách mà sao mình bình tinh lạ lùng. Sau khi đưa thương binh đến chỗ trốn rồi mình quay lại đứng trong phòng mổ. Mình muốn thử xem nếu địch vào đến đây mình có đủ can đảm và linh hoạt giải quyết như những người thường hay ở lại hay không. Cuối cùng địch không vào và đêm đó mình lại ngủ ngon lành trong căn phòng trống trải, lộn xộn giữa cảnh chạy càn.