Nhật Ký Đặng Thùy Trâm

12.10.68
Đọc thư anh Phục giận anh ta vô cùng. Anh ta ăn nói hồ đồ quá. Dù sao đó cũng là một bài học cho mình trong giờ phát biểu.
Qua thăm và thăm một số người trong đại đội du kích chiến tranh lòng mình bỗng cảm thấy biết bao thân tình với cả mảnh đất Đức Phổ anh hùng mà hôm nay thu gọn về đây trong những chiến công oanh liệt. Mình vui vì được xem như người quen thân với rất nhiều người từ Phổ Phong cho đến Phổ Thạnh, suốt cả dải đất dài của Đức Phổ vui tươi nồng hậu đón mình…Và một đứa em với trang thư ngập kín đáo mà đượm những mến thương đã đặt trong tay mình. Phải làm gì để xứng đáng với tình thương của nhân dân Đức Phổ.
13.10.68
Gặp Thuận sau hơn một tháng xa cách. Hơn một tháng mình tưởng như lâu lắm. Gặp em mừng rỡ xiết bao khi thấy em vẫn khỏe, trưởng thành trong công tác.
Sống bên em mình cảm thấy quý mến vô cùng những phút giây sum họp. Bởi vì cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn, biết ai còn ai mất hả em?
Mình còn có cảm tưởng rằng có những điều nào đó trong cuộc sống riêng tư mà Thuận chưa nói hết với mình. Vì sao vậy nhỉ? Lẽ nào em không tin chị? Còn ngần ngại thì vô lý quá. Em chẳng đã nói với chị rằng em thương chị bằng một tình thương thắm thiết chân thành hết sức đó sao? Vậy thì hãy trả lời đi em nhé.
22.10.68
Chia tay Thuận, hai chị em đều cảm thấy khó nói mà cũng không thể nào nói được những điều đang làm xao xuyến cả tâm tình. Em ơi, chi lo lắng dõi theo từng bước chân em, tiếng súng địch vẫn gầm gù ở mạng Phổ Cường. Em đi, trăm nghìn nguy hiểm đang chờ em, làm sao chị có thể yên lòng được.
Còn chị ở lại, chị hiểu cái lặng im không nói nên lời của em. Em đứng đó tay cầm chiếc dù, mắt nhìn chị mà chẳng biết nói sao. Có nghĩa gì đâu một câu chào, bởi vì nó không thể nói hết tình thương hơn hết cả mọi người trên đời như trước đây Khiêm đã thương chị. Em nói rằng hiện nay cuộc sống của em chỉ tập trung vào công tác và sao cho tròn tình thương đối với chị. Nghe em nói chị cảm động vô cùng, chị tin em những vẫn tự hỏi: có sự thực nào như vậy không nhỉ? Có lẽ nào chị được hưởng một tình thương sâu nặng như vậy của em không? Đó là phần thưởng cao quý của những người đi làm cách mạng? Chỉ bỗng hiểu vì sao người ta có thể hy vọng trọn đời cho cách mạng, trung thành tuyệt đối với cách mạng. Bởi vì cách mạng đã rèn đúc nên những con người cao đẹp và gắn họ với một khối bền vững và gắn bó hơn với bất kì một vật gì trên đời này. Sống trong gia đình cách mạng có gì vinh dự hơn đâu.
23.10.68

Sau những ngày mưa trời trở lạnh.
Trong cái lãnh đầu mùa hôm nay mình cảm thấy hơn bao giờ hết quý giá những giây phút sum họp với người thân.
Cuộc chiến đấu ngày càng đi vào gay go ác liệt. Biết bao giờ mơ ước đó mới trở thành sự thực hở tất cả những người thân yêu trên cả hai miền? Không bi quan chán nản mà đó chỉ là mơ ước chân chính của mình và ba mươi triệu nhân dân Việt Nam. Ước mơ nung nấu từ bao nhiêu năm nay đã chín mọng rồi!
Những đêm dài gió lạnh, tấm vải mỏng không làm đủ ấm, mình thức giấc và thao thức nhớ thương. Trăm nghìn hình ảnh của những người thân yêu hiện lên trước mắt. Có điều không hề thấy một mái tóc xoăn trước trán và một đôi mắt đen biết nói hiện lên nữa. Đó có phải là một điều đáng trách hay không? Không! Thùy không phải là người khô khan trong tình cảm. Chỉ là tình chị em, bè bạn còn đủ làm rung động trái tim Th., huống chi là một tình cảm nào cao quý hơn. Nhưng…mái tóc xòa đã che hết những gì đẹp đẽ trên vầng trán người ấy, đôi mắt đen biết nói đã lặng im từ lâu rồi. Cho nên trách Thùy sao được người bạn cũ mà em từng nói hai chữ yêu thương?
Một cas cancer dạ dày ở giai đoạn cuối. Với điểu kiện thô sơ mình cũng đã mổ thăm dò nhưng rất tiếc rằng K. đã sang giai đoạn di căn. Không thể làm gì hơn đành đóng ổ bụng lại và đau xót nhìn người bệnh nhân đi dần đến cái chết. Chiều nay đứng bên giường bệnh anh, lòng mình đau như cắt. Anh nói với mình miệng cố cười mà những giọt nước mắt vẫn tràn trong đội mắt anh. “Tôi không oán trách gì đâu, biết chị và các đồng chí trong bệnh xá đã tận tình cứu chữa nhưng bệnh tôi không thể nào khỏi được. Thì đành vậy. Nếu tôi còn ở đây thì rổi sẽ ra đồi sim an nghỉ với các đồng chí. Nếu tôi về dưới đó thì cũng chỉ được nhìn ông bà già một lần nữa rồi cũng xuống đất thôi”.
Biết nói gì với anh đây, mình đứng yên hổ thẹn và tủi cực vô cùng. Đành rằng dù ở đâu rồi cũng đành bó tay trước bệnh của anh nhưng còn có điều kiện để kéo dài thêm chút ít cuộc sống của anh. Còn ở đây mình như tên lính bại trận giơ hai tay để cho kẻ thù tước bỏ vũ khí.
26.10.68
Đừng bao giờ đòi hỏi quá nhiều dù trong mặt nào cũng vậy. Có cái gì không có hạn độ đâu hở Thùy? Vậy thì hãy nghĩ lại đi, đứng trên khách quan mà đánh giá cho hết, đặt mình vào trường hợp đó để thấy cho hết.
1.11.68
Không khí ở cơ quan mỗi ngày một thêm đầm ấm. Phải chăng mình đã là người của Đảng nên đã về sống trong lòng mẹ? Phải chăng vì những bước trưởng thành trong công tác. Tổng kết năm qua, bệnh xá Đức Phổ được báo cáo điển hình trong tòan tỉnh về thành tích điều trị và các mặt khác. Và trong số những người suất sắc ấy có cả mình. Đó là một thắng lợi chung trong đó mình có một chút.

Nhìn lại bước đường đi thấy không đến nỗi phải ân hận, giữa mùa khô năm 67 mình đã vững vàng và ở đây giữa trăm nghìn thử thách với một đứa tiểu tư sản, một cô bác sĩ mới rời ghế nhà trường tập sự làm cán bộ lãnh đạo mình cũng đã vượt qua. Mong Th. hãy phát huy những ưu điểm, khắc phục nhược điểm, đừng thỏa mãn với các thành tích của mình, cố gắng công tác để tiến bộ hơn nữa.
Kỳ lạ thật, giữa núi rừng âm u mưa dầm rả rích sao trước mắt mình cứ hiện lên rõ một vườn hoa rực rỡ trong ánh mắt mùa xuân tươi đẹp. Những luống hồng, la dơn, cúc, đào chen chúc những hoa…mình và một người bạn thân thương cùng nhau dạo bước. Cảnh hòa bình ấy quá xa vời rồi Th.ơi! Bao giờ cho miền Nam được hưởng những mùa hoa tươi thắm ấy? Ở đây bom đạn đau thương tang tóc còn nặng trĩu trên cuộc sống của mỗi người. Mới hôm qua đó một thanh niên hai mốt tuổi thương tích đầy mình. Anh ta gọi tên mình mong được cứu chữa, nhưng mình cũng đành rơi nước mắt nhìn anh chết trong đôi tay bất lực. Vậy đó Th.ơi, ở miền Nam này hoa chiến công, hoa anh hùng vẫn đua nở nhưng hoa ấy bằng máu xương, bằng cả cuộc đời thanh xuân của bao nhiêu người. Thùy đang đi giữa miền Nam đi giữa vườn hoa ấy, lòng biết bao nhiêu cảm phục tự hào và cả niềm đau xót vô hạn khi những bông hoa ấy rụng xuống. Trước đây Th. yêu hoa, bây giờ Th. vẫn yêu hoa nhưng mỗi bước đi qua, Th. đã hiểu thêm bao nhiêu về cái đẹp của HOA- và tình yêu hoa ấy đã trộn thêm về ý thức yêu thương, căm thù và tự hào của một người dân Việt Nam nữa Thùy ạ.
(Em cũng là một bông hoa đẹp phải không em của tôi?)
2.11.68
Nghe những lời tâm tình của em nói qua thư mình hơi hối hận về lá thư gởi đi. Thư chưa đến, nếu đến chắc em cũng đau buồn vì những câu hỏi của mình. Em ơi, chị xin lỗi em nhé. Chị đánh giá lầm một tình thương hết sức chân thành và tha thiết mà em đã dành cho chị.
Được rất nhiều thư, thư của ai cũng là những niềm thương nỗi nhớ đối với mình. Lòng cảm thấy ấm áp vô củng vì được sống giữa chiếc nôi tình cảm.
3.11.68
Miền Bắc đã hòa bình! Tiếng bom rơi phi nghĩa đã câm hẳn rồi trên miền Bắc thân yêu của ta.Miền Bắc ơi! Niềm vui đang rạng rỡ trên mười sáu triệu khuôn mặt ấy còn đọng một nét khổ đau. Vì miền Nam, miền Nam còn đau thương khói lửa, vì miền Nam còn nặng những tiếng gầm gào của bầy quỷ dữ.
Ba má và những người thân thương ngoài đó trong niềm vui hôm nay không thể không chạnh lòng nghĩ đến miền Nam và nghĩ đến mình. Thì hãy cứ vui đi, dù niềm vui chưa trọn vẹn.
8.11.68

Ngồi bên em, cầm bàn tay em ấm nóng thương yêu, bỗng dưng mình thấy đau xót vô cùng khi nghĩ rằng không có cách nào để bảo vệ cho em cả. Nếu trong cuộc chiến đấu ác liệt này em ngã xuống thì em ơi! Sẽ suốt đời chị nhớ giây phút hôm nay, nhớ suốt đời đôi mắt của em rực sáng tình thương và cũng nhớ suốt đời lời em ấm áp. Em ơi, nếu vậy bao giờ cho nguôi đau đớn. Cứ mỗi lần nghe em nói về tình thương của em với chị, chị lại thấy kỳ lạ. Tại sao những người cách mạng lại có thể thương nhau đến mức ấy nhỉ? Một tình thương sâu thẳm và mênh mông như biển cả. Một tình thương trào dâng như những đợt sóng bạc đầu, một tình thương trong trắng, chân thành vô hạn…
12.11.68
Không hiểu sao bỗng dưng giật mình lật những tờ nhật ký cũ, những trang thư của Nghĩa, soi lại tình thương của mình đối với đứa em trai nuôi ấy, xem tình cảm của mình có còn nguyên vẹn và sâu đậm như xưa không. Ngày xưa và cả bây giờ mình vẫn thương Nghĩa, một tình thương sâu sắc vô cùng. Chắc chắn rằng mãi mãi về sau tình thương ấy vẫn nguyên vẹn. Nhưng có điều cái nao nức sôi nổi buổi đầu ấy đã phai đi ít nhiều. Tình thương với Nghĩa bây giờ như lẽ dĩ nhiên không thể mất được. Sỡ dĩ như vậy là vì mình muốn hỏi mình có phải là người có mới nới củ hay không? Có Thuận, thương yêu của mình như dồn hết cho đứa em yêu quý đó, nhưng so lại thì ngày xưa mình cũng đã thương Nghĩa như vậy, cũng là nỗi nhớ mong kỳ lạ khi xa cách, cũng là nỗi niềm mong đợi thiết tha khi vắng bóng người thân. Và Nghĩa giống Thuận vô cùng trong tình thương đối với mình, từ suy nghĩ cho đến hành động. Y như hôm nào bất hòa với Nghĩa trong chuyện mình không nhận chiếc nhẫn, bây giờ lại đến thấy phiền phức với Thuận khi em cho mình tiền mua đài. Trong sự bực bội, mình lại càng thấy hết tình thương của nó. Tình thương không thể đánh giá bằng vật chất nhưng dù sao đó cũng là những biểu hiện sâu sắc. Thùy ơi, sung sướng biết bao nhiêu khi cuộc đời đã nâng niu Th. trong những niềm ân ái mênh mông mà chắc rằng ít người được hưởng như Thùy. Tại sao lại có những tình thương như vậy nhỉ? Mình không thể trả lời hết được đâu.
16.11.68
Biết nói sao cho hết tình thương mà chị em mình đã giành cho nhau. Đứng bên em, chị cảm thấy vô cùng sung sướng khi em cầm bàn tay chị đặt vào đấy tất cả yêu thương tin tưởng. Có đôi lúc nào đó mình tự kiểm điểm lại mình và em có điểm nào cần xem lại hay không? Nhưng thực ra dù tình thương bao la sâu thẳm đến mức nào thì cũng là tình cảm cách mạng, tình cảm trong trắng chân thành của những trái tim khao khát yêu thương, những trái tim rớm máu vì cuộc chiến tranh khói lửa này. Và cũng chỉ có thế thôi không còn lý do nào khác nữa- vậy mà vẫn cảm thấy kỳ lạ…
19.11.68
Tại sao mình lại cảm thấy buồn da diết khi mọi người lên đường. Không thể nói được rõ vì sao cả. Thực tình mình rất tiếc là không được dự những hội nghị mà nếu có mình chắc được nghe, hiểu và thấy nhiều điều đáng quý, có lợi cho sự tiến bộ của mình.
Còn vì sao nữa ư? Muốn phân tích tình cảm cho thực rõ ràng ,à cuối cùng cũng chỉ kết luận được rằng: có một nỗi buồn da diết khi chia tay, có một nỗi nhớ mênh mông khi xa cách và có một sự lo lắng khắc khoải trong lòng.
Cũng những ngày này năm ngoái khi rời Phổ Hiệp ra đi, mình đã ngạc nhiên hỏi lại mình rằng tại sao chỉ là tình cảm chị em mà con tim mình lại rung động một cách sâu sa đến vậy. Bây giờ lại mình lại một lần nữa lặp lại câu hỏi đó. Câu trả lời thì chỉ có một, đó là vì tình cảm căng mọng trong trái tim mình cho nên dù chỉ là một tình cảm cách mạng cũng đủ làm xao xuyến rung động.
Thùy ơi! Cô gái giàu yêu thương kia ơi! Đôi mắt cô đang long lanh nước mắt, dù chỉ là nước mắt tập trung của rất nhiều nỗi buồn đọng về trong đó. Cô hãy cười như nụ cười luôn nở trên môi, đừng để ai đó tìm được sau nụ cười ấy một tiếng thở dài. Hai lăm tuổi rồi, hãy vững vàng chín chắn với tuổi đó.
20.11.68
Chia tay em, mỗi lần chia tay thấy tình thương sâu nặng. Ôm em trong tay mình, hôn lên đôi mắt em và cảm thấy rằng không gì có thể làm chị em mình quên được những giờ phút sum họp. Em hỏi chị nhiều lần tại sao chị lại thương em. Vì sao ư? Vì cuộc đời đau khổ của em, vì lòng dũng cảm trước gian nguy ác liệt của em, và vì trái tim em đang khát khao một tình thương mà cuộc sống em lại cô đơn giá lạnh . Đành rằng em được nhân dân đồng chí thương mến, nhưng một tình thương sâu đậm thiết tha thì chưa có với em. Chị đến với em bằng lòng cảm phục, bằng sự tin tưởng và bằng một tình thương kỳ lạ. Chị không nói rằng chị thương em hơn Nghĩa, hơn Khiêm, nhưng chị có thể nói với em rằng mãi mãi chị vẫn thương em với tình thương sâu sắc chân thành và thiết tha vô hạn.

Còn em, em lại cẩm tay chị tha thiết nói rằng: “Hãy tin em, hãy tin rằng trước đây, bây giờ và cả về sau không một người nào có thể chiếm được ở em tình thương hơn đối với chị- trừ cha mẹ chị đã chết”. Gặng hỏi em nhiều lần mà rồi em vẫn không thay đổi ý kiến, một ý kiến mình cho là thiếu thực tế. Biết nói sao? Vâng! Thì chị tin em và hứa với em rằng sẽ cố gắng hết mình để đền đáp lại tình thương cao cả và thiêng liêng đó.
Ôi! Người em thân yêu, em là ngọn lửa rực sáng rọi chiếu mối tình cách mạng, một mối tình mà trước đây chĩ chỉ hiểu nó với một khái niệm chung chung, trừu tượng.
24.11.68
Cuộc đời vẫn diễn ra trước mắt ta với trăm nghìn vẻ: yêu thương, đau khổ, hy vọng và ghen tị địa vị. Con người đâu chỉ có trái tim đầy máu đỏ, một nửa chứa máu đen rồi. Cho nên trong bộ não cũng có những điểm sáng ngời thông minh đẹp đẽ, mà cũng có những điểm đen sì tăm tối những ý nghĩ đớn hèn.
Đã hiểu cặn kẽ như vậy rồi thì hãy bình tĩnh vững vàng trước cuộc sống.
Đêm nay, bên ngọn đèn khuya Th. ngồi trầm ngâm suy nghĩ. Không muốn buồn mà sao nỗi buồn cứ đến che mờ trên đôi mắt. Ao ước vô cùng có một người thân yêu ở đây cùng san sẻ nỗi niềm. Giá mà có em ở đây chắc em sẽ cầm bàn tay chị cảm thông thương xót và hôn lên bàn tay đó, phải thế không em?
25.11.68
Công việc bề bộn, đau đầu và mệt. Chẳng còn mong gì hơn là được yên tĩnh quay về trong niềm an ủi của tình thương. Nhưng mong ước chỉ là mong ước, thực tế vẫn là thực tế: Tiếng rên la xé ruột, xé lòng của người bệnh nhân vẫn văng vẳng bên tai, công việc vẫn ùn ùn kéo đến trước mắt với mọi vẻ của nó: phức tạp, khó khăn và cả những bực dọc nữa.
26.11.68
Kỷ niệm ngày sinh hôm nay trong tiếng súng địch càn nổ rền vang bốn phía. Cũng đã quen rồi những cảnh vai mang ba lô đưa những người thương binh chạy đi trốn. Có gì đâu, hai năm rồi quen với lửa đạn chiến chiến tranh.
Giờ đây khu rừng đã lặng im một cách đặc biệt. Tiếng súng đã im, mọi người cũng lặng im theo dõi tình hình. Riêng mình lòng bỗng thiết tha nhớ đến những ngày êm ấm trên miền Bắc – Cũng là nắng mùa đông nhưng nắng ấm vì niềm vui tràn ngập, ba má mua hoa về tặng, tổ chức liên hoan, bạn bè đến chúc mừng… Bây giờ niềm mong ước của mình khác hơn ngày xưa, nếu có được như vậy thì trên hết, hãy ưu tiên cho những người vào sinh ra tử hai mươi ba năm nay, những thanh niên lớn lên chỉ biết có đau thương căm thù và hy sinh gian khổ. Và hãy ưu tiên cho những người thân yêu của mình trên mảnh đất miền Nam này. Ba má ơi, hãy chuẩn bị bằng tất cả tình thương đón con và những đứa con trai miền Nam của ba má trở về. Những đứa em của con sẽ vô cùng xứng đáng với tình thương của ba má.