Hồi Ức Của Một Geisha

Ngay chiều hôm sau Mameha gọi tôi đến nhà cô ta. Lần này cô ngồi sẵn ở bàn đợi tôi khi chị hầu mở cửa. Tôi cẩn thận cúi chào nghiêm túc trước khi vào và đến ngồi ở bàn, cúi đầu xuống.
- Thưa cô Mameha, em không biết cái gì dẫn cô đến quyết định… – Tôi nói – Nhưng em không biết làm sao tả hết lòng biết ơn của em..
- Khoan cám ơn đã – cô ta ngắt lời tôi – chưa có gì xảy ra hết. Cô nên nói cho tôi nghe bà Nitta nói gì sau chuyến đến thăm hôm qua của tôi.
- Dạ – tôi đáp – Mẹ có vẻ thắc mắc tại sao cô chú ý đến em. Và nói thật ra, em cũng thế – tôi tưởng cô Mameha sẽ nói gì, nhưng cô không nói – còn phần Hatsumono thì…
- Đừng mất công nghĩ đến chuyện gì cô ta nói. Cô đã biết cô ấy rất sung sướng khi thấy cô thất bại, cũng như bà Nitta.
- Em không hiểu tại sao Mẹ cũng muốn thấy em thất bại, vì nếu em thành công, bà ấy cũng có tiền mà.
- Ngoại trừ việc nếu cô trả hết nợ của cô khi cô hai mươi tuổi, bà ta sẽ nợ tôi rất nhiều tiền. Hôm qua tôi đã chơi trò đánh cá với bà ấy – Mameha nói trong khi chị hầu phục vụ trà cho chúng tôi – Tôi không muốn chơi trò đánh cá trừ phi tôi biết chắc cô sẽ thành công. Nhưng nếu tôi là chị cả của cô, chắc cô thừa biết tôi có những điều khoản rất nghiêm ngặt.
Tôi đợi cô nói những điều khoản đó ra nhưng cô chỉ quắc mắt:
- Chiyo, cô phải bỏ cái cách thổi nước trà như thế đi! Trông cô nhà quê quá! Đặt tách nước lên bàn đợi nguội rồi hãy uông.
- Em xin lỗi. Em không để ý.
- Đã đến lúc cô phải để ý, người geisha phải giữ gìn ý tứ trước mặt mọi người . Bây giờ tôi nói các điều nghiêm ngặt cho cô nghe. Trước hết tôi yêu cầu cô làm tất cả những điều tôi yêu cầu mà đừng hỏi tôi hay là nghi ngờ tôi. Tôi biết thỉnh thoảng cô không vâng lời Hatsumono hay bà Nitta, chắc cô cho đấy là việc đáng thông cảm, nhưng đối với tôi, cô nên tuyệt đối vâng lời, đừng để những việc như trước xảy ra nữa.
Hatsumono hoàn toàn đúng. Cuộc đời đã đổi thay rất nhiều rồi. Khi tôi còn nhỏ, con gái mà không vâng lời người lớn sẽ bị trừng phạt rất gắt.
- Cách đây mấy năm, tôi đảm trách huấn luyện hai cô em út – Mameha nói tiếp – Một cô làm việc cật lực, còn cô kia thì lơ là. Một hôm tôi gọi cô ta đến đây nói cho cô ta biết tôi không chấp nhận việc cô ta không vâng lời tôi nữa, nhưng cô ta không nghe lời. Tháng sau tôi bảo cô ta đi tìm một chị cả mới.
- Thưa cô Mameha, em xin hứa như thế với cô. Việc như thế sẽ không bao giờ xảy đến cho em. Em thật cám ơn cô, em cảm thấy em như con tàu lần đầu tiên đi biển được thuận chiều xuôi gió. Em sẽ không tha thứ cho mình nếu làm cho cô bất bình.
- Thế là tốt, nhưng tôi không nói đến việc cô phải làm gì cật lực đâu. Cô phải hết sức cẩn thận đừng để cho Hatsumono lừa cô. Và lạy trời, đừng làm cái gì để nợ của cô bị gia tăng thêm. Ngay cả việc đừng làm bể một tách trà.
Tôi hứa tôi sẽ không làm thế, nhưng thú thật khi nghĩ tới việc Hatsumono lừa bịp tôi, tôi không biết tôi có giữ mình được không và để cho cô ta đánh lừa.
- Còn chuyện này nữa – Mameha tiếp tục – Bất cứ chuyện gì mà cô và tôi bàn với nhau, cô phải giữ thật kín. Cô không được nói lại chuyện ấy cho Hatsumono biết, cho dù đấy là chuyện thời tiết đi nữa, cũng không. Cô hiểu chứ? Nếu Hatsumono có hỏi, cô chỉ đáp như thế này “Ồ cô Hatsumono ơi, cô Mameha không nói chuyện gì hấp dẫn hết. Vừa nghe xong là tôi quên liền. Cô ấy là người quá vô duyên”
Tôi nói với Mameha là tôi hiểu.

- Hatsumono là người rất khôn lanh – cô ta nói tiếp – nếu cô chỉ nói hở một tí thôi là cô ta sẽ đoán được hết toàn bộ.
Bỗng Mameha nghiêng người tới trước nói bằng một giọng tức giận:
- Hôm qua khi tôi gặp hai người đi trên đường, hai người đã nói chuyện gì thế?
- Thưa cô không có gì hết – tôi đáp, và mặc dù cô ta quắc mắt nhìn tôi nhưng tôi vẫn cương quyết không nói gì hết.
- Không có gì nghĩa là sao? cô phải trả lời cho tôi, con bé ngốc, nếu không, tối nay tôi sẽ đổ mực vào lỗ tai cô khi cô đang ngủ.
Phải mất một lát tôi mới hiểu ra Mameha đang bắt chước Hatsumono. Tôi thấy thái độ bắt chước của cô không giống, nhưng tôi chợt hiểu cô đang có ý đồ gì, nên tôi đáp:
- Thưa cô Hatsumono, thú thật cô Mameha thường nói chuyện rất vô duyên, em không nhớ được chuyện gì hết. Chúng vào lỗ tai bên này là bay sang lỗ tai bên kia thôi. Hôm qua cô có thật thấy chúng em nói chuyện à? Vì nếu có, thì em cũng không thể nhớ được.
Mameha tiếp tục bắt chước Hatsumono thêm một lát nữa và cuối cùng, cô nói tôi làm tốt. Tôi không tin lắm điều cô nói. Bị Mameha hỏi, cho dù cô ta giả làm Hatsumono, cũng không giống như chuyện thực, khi tôi mặt giáp mặt với Hatsumono.
Trong hai năm kể từ khi Mẹ chấm dứt việc học của tôi, tôi hầu như quên hết những gì đã học. Và trong thời gian đi học trước đây, tôi hầu như cũng chẳng học được gì nhiều, vì trí óc tôi bận nghĩ đến trăm nghìn thứ khác. Cho nên khi tôi đi học lại sau khi đã được Mameha nhận làm chị cả, tôi cảm thấy như mình đi học lần đầu tiên.
Tôi đã 12 tuổi rồi, cao gần bằng Mameha rồi. Đi học đã lớn tuổi tưởng chừng như có lợi, nhưng thật sự không phải thế. Hầu hết các cô bắt đầu đi học khi còn nhỏ, có cô theo tập tục cổ truyền đi học lúc mới ba tuổi ba ngày. Số ít đi học lúc còn nhỏ này hầu hết là con của các geisha, học được học cách múa và nghệ thuật pha trà, xem như công việc hàng ngày trong đời sống, như tôi trước đây thường đi bơi trong hồ vậy.
Tôi đã miêu tả cách học đàn Shamisen với cô Chuột cho anh biết ra sao rồi. Nhưng geisha phải học nhiều môn nghệ thuật khác ngoài đàn Shamisen. Thực vậy, từ “gei” trong “geisha” có nghĩa là nghệ thuật, cho nên từ “geisha” có nghĩa là “thợ khéo tay” hay “nghệ nhân”. Bài học đầu tiên của tôi vào sáng hôm ấy là học về loại trống nhỏ mà chúng tôi gọi là tsutsumi. Chắc anh thắc mắc tại sao geisha phải học trống làm gì, nhưng câu trả lời rất đơn giản. Trong các buổi đại tiếc hay trong các buổi họp mặt chính thức ở Gion, geisha chỉ thường múa với đàn Shamisen phụ họa hay với một ca sĩ. Nhưng khi lên trình diễn trên sân khấu, như diễn vở Vũ khúc cố đô vào mỗi mùa xuân, thì phải có đến sáu hay nhiều hơn nhạc công đàn Shamisen hợp nhau làm thành một ban nhạc, được nhiều loại trống đánh đệm và một cây sáo Nhật mà chúng tôi gọi là fue. Cho nên anh thấy đấy, geisha phải biết chơi tất cả các nhạc cụ này, mặc dù cuối cùng họ được khuyên nên chuyên chú vào một hay hai thứ thôi.
Như tôi vưa nói, bài học khi sáng sớm là trống cơm mà chúng tôi gọi là tsutsumi, trống này đánh với thế quỳ như tất cả các nhạc cụ khác mà chúng tôi đã học. Trống tsutsumi khác với các loại trống khác, vì trống được để trên vai và đánh bằng tay, không giống loại trống Okawa lớn hơn phải để trên đùi, hay trống lớn hơn hết, trống này được gọi là Taiko, phải để nằm nghiêng một bên trên giá và đánh bằng đũa lớn. Tôi lần lượt học hết các loại trống. Mỗi loại trống có thể được xem như một nhạc cụ, ngay cả trống cho trẻ em chơi, nhưng thực ra có nhiều cách đánh mỗi loại trống, như loại trống lớn taiko chẳng hạn, người đánh phải hoa cánh tay qua thân trống rồi mới đánh chiếc đũa vào mặt trống, lối đánh này gọi là Uchikomi, hay khi tay đánh thì tay kia đưa lên, lối đánh này gọi là Sarashi. Còn nhiều cách đánh nữa, và mỗi cách phát ra một âm thanh khác nhau, nhưng chỉ sau khi luyện tập nhiều mới đánh được. Điều quan trọng nhất là ban nhạc thường ngồi trước mặt công chúng, nên các động tác cần phải uyển chuyển duyên dáng, cũng như phải hòa hợp với các nhạc công khác, một nửa là tạo nên âm thanh chính xác, nửa kia là động tác đúng quy cách.
Tiếp theo môn trống, bài học trong buổi sáng là sáo Nhật và đàn Shamisen. Phương pháp học các nhạc cụ này có ít nhiều điểm giống nhau. Giáo viên chơi nhạc trước rồi học viên theo đó mà làm. Có khi chúng tôi trông như bầy thú ở thảo cầm viên, nhưng thường thì không, vì các giáo viên cẩn thận chỉ cho từng người. Như khi bắt đầu học sáo, giáo viên thổi một nốt nhạc, rồi chúng tôi lần lượt thổi lại nôt đó. Thậm chi chỉ sau một nốt thôi, giáo viên tìm ra cả đống chỗ mà nói.
- Này này, cô phải hạ ngón tay út xuống. Đừng chống lên như thế. Còn cô kia, cái ống sáo của cô có mùi hôi hả? Tại sao nhăn lỗ mũi như thế?
Cô giáo rất nghiêm khắc, giống hầu hết các giáo viên khác, và tất nhiên là chúng tôi sợ mắc phải lỗi lầm. Rất nhiều cô giáo lấy cái ống sáo của cô gái thổi sai và đánh lên vai cô ta.
Sau trống, sáo và đàn, bài học tiếp theo là hát. Ở Nhật, chúng tôi thường hát trong các bữa tiệc, và dĩ nhiên đàn ông ở Gion đều thích đi dự tiệc. Nhưng cho dù một cô gái hát không đúng nhạc và không bao giờ được yêu cầu lên trình diễn trước mặt những người khác, cô ta cũng vẫn phải học hát để giúp cô ta hiểu được vở múa. Bởi vì các điệu múa thường được phỏng theo các bài nhạc hay, đều được một ca sĩ hát có đàn đệm theo.
Có nhiều loại ca khúc khác nhau – ôi, quá nhiều, tôi không sao kể hết – nhưng trong các bài học của chúng tôi, chúng tôi chỉ học năm loại khác nhau. Có loại là những bài dân ca phổ biến, có loại là những bài trường ca của kịch nghệ Kabuki kể chuyện cổ tích, còn có những bài như bài thơ phổ nhạc. Tôi thấy khó mà miêu tả hết cho anh những ca khúc này. Nhưng tôi xin nói rằng trong khi tôi coi những ca khúc này là mê ly, thì người nước ngoài lại cho rằng chúng nghe như tiếng mèo kêu trong sân đền hơn là âm nhạc. Quả đúng là cách hát cổ truyền của Nhật nghe có vẻ ê a thật và thường được hát trong họng cho nên âm thanh phát ra ở mũi chứ không phải từ miệng. Nhưng đây là vấn đề phải nghe quen mới thấy hay.
Trong tất cả các môn học, múa và âm nhạc là hai môn chúng tôi phải chú trọng nhất. Vì cô gái nào có giỏi nhiều môn đi nữa, mà không học kỹ cách xử thế hay tư cách thái độ, thì khi đi dự tiệc sẽ bị chê trách ngay. Cho nên đấy là lý do khiến cho giáo viên thường rất gắt gao về mặt tư cách, thái độ của học viên, thậm chí phải chú đến các điểm này ngay cả khi đi trên hành lang đến phòng vệ sinh. Thật vậy, việc một cô gái bị la rầy nặng nề nhất không phải là cô ta sử dụng nhạc cụ sai hay không thuộc lời bài ca, mà vì cô tay để móng tay dơ bẩn, hay tỏ ra bất kính hay vì một việc gì đại loại như thế.
Thỉnh thoảng khi tôi nói chuyện về việc luyện tập của tôi cho những người ngoại quốc nghe, họ thường hỏi tôi “Thế cô học cách cắm hoa khi nào?” – Câu trả lời của tôi là không bao giờ. Bất kỳ ai ngồi trước mặt đàn ông cắm hoa để cho họ mua vui, đều có thể bất thần nhìn lên, bắt gặp họ gục đầu xuống bàn mà ngủ hết. Anh phải nhớ rằng geisha là nhà nghệ sĩ, người trình diễn. Chúng tôi có thể rót rượu sake hay trà cho đàn ông, nhưng chúng tôi không đi lấy dưa chua cho họ nhấm. Và thực tế thì giới geisha có nhiều người hầu hạ nuông chiều, hiếm khi chúng tôi phải lo chăm sóc mình, lo chăm sóc phòng ngủ cho ngăn nắp, đừng nói gì đến chuyện cắm hoa để trang điểm cho phòng trà.

Bài học cuối cùng cho buổi sáng là nghệ thuật hầu trà. Đây là môn đã được nhiều sách vở nói đến, cho nên tôi không đi sâu vào chi tiết làm gì. Nhưng cơ bản thì nghệ thuật hầu trà được một hoặc hai người thực hiện, họ ngồi trước mặt khách, chuẩn bị trà theo phương pháp cổ truyền, dùng những cái tách thật đẹp, và những cái lọc bằng tre, và các thứ khác. Thậm chí khách cũng góp phần tham gia vào nghi thức này, vì họ phải cầm tách trà ra sao và uống trà như thế nào cho đúng kiểu. Nếu anh suy ngẫm đến nghi thức này khi ngồi trước mặt một tách trà ngon, ừ… nó giống một vở múa hay là một buổi thiền, được thực hiện trong khi đang quỳ gối. Trà được chế ra từ lá trà xay thành bột, rồi lọc vào trong nước sôi một hỗn hợp ga sủi bọt màu xanh lục mà chúng tôi gọi là matcha, thứ này rất xa lạ với người nước ngoài. Tôi xin nói trà giống như nước xà phòng màu xanh lục, có vị đắng, dùng lâu rất ngon.
Nghi thức uống trà là bộ môn quan trọng nhất trong việc luyện tập của geisha. Khi mở tiệc ở nhà riêng, thường thường người ta bắt đầu lễ uống trà gọn nhẹ. và khách đến xem múa hát theo mùa ở Gion đều được các geisha phục vụ trà trước tiên.
Cô giáo dạy môn phục vụ trà của chúng tôi là một cô gái khoảng 25 tuổi, cô ta là một geisha không thành đạt lắm, sau này tôi mới biết như thế; nhưng cô ta mê say môn nghi thức phục vụ trà, cho nên cô dạy môn này rất nhiệt tình, mỗi động tác của cô đều mang tính chất thiêng liêng. Vì cô ta nhiệt tình như thế nên tôi rất hâm mộ môn dạy của cô, và phải nói rằng đây là môn học hứng thú nhất trong cả buổi sáng. Ngay cả bây giờ, tôi vẫn còn thấy nghi thức uống trà thật dễ chịu khoan khoái như một giấc ngủ ngon.
Điều làm cho việc luyện tập của người geisha quá khó khăn không phải chỉ các môn nghệ thuật mà họ phải học không thôi, mà còn nhiều việc khác nữa, khiến cho cuộc sống của họ trở nên quá bận rộn. Sau khi học cả buổi sáng, nàng geisha còn phải làm việc ở nhà vào buổi chiều và buổi tối nữa. Mỗi đêm cô ta chỉ được ngủ từ ba đến năm giờ. Trong những năm luyện tập này, nếu tôi làm việc như thế thì cuộc sống của tôi quá ư bận rộn. Nếu Mẹ cho tôi khỏi làm việc lặt vặt như Bí Ngô thì tôi rất biết ơn, nhưng nghĩ đến chuyện bà đã đánh cuộc với Mameha tôi không tin bà nghĩ đến chuyện cho tôi có nhiều thì giờ để luyện tập. Một số công việc trong nhà của tôi đã được trao cho gia nhân, nhưng tôi cũng phải làm một số công việc khác, việc luyện tập đàn Shamisen chỉ được một giờ vào mỗi buổi chiều. Vào mùa đông, cả Bí Ngô và tôi phải luyện tập đôi bàn tay cho trơ cứng ra bằng cách ngâm vào nước đá cho đến khi hai tay đau nhức đến phát khóc mới thôi, rồi ra ngoài sân lạnh để thực hành. Nghe có vẻ độc ác quá nhưng hiệu quả đem lại thật tuyệt. Thực vậy, luyện tập cho hai bàn tay trơ cứng như thế này giúp tôi đàn được tốt hơn. Như anh biết đấy, sự lo sợ khi lên sân khấu làm cho hai bàn tay luống cuống, và khi anh đã tập đàn với hai bàn tay tê cóng, cứng ngắc quen rồi, đến khi lên sân khấu, sự lo sợ không còn là vấn đề đáng lo nữa.
Mới đầu Bí Ngô và tôi cùng tập đàn với nhau vào buổi chiều, ngay sau khi đã học đọc học viết thật lâu với bà Dì. Chúng tôi học chữ Nhật ngay từ khi tôi mới đến, và Dì luôn luôn bắt chúng tôi học hành nghiêm túc. Nhưng khi thực tập đàn vào buổi chiều, Bí Ngô và tôi có dịp vui đùa với nhau. Nếu chúng tôi cười to, Dì hay một gia nhân chạy đến la chúng tôi, nhưng khi chúng tôi nói chuyện nho nhỏ và vừa đàn vừa nói chuyện, chúng tôi đã có thì giờ bầu bạn với nhau rất là vui vẻ. Đây là lúc mà tôi mong mỏi nhất trong ngày.
Bỗng một buổi chiều trong khi Bí Ngô giúp tôi học kỹ thuật luyện âm thì Hatsumono xuất hiện trên hành lang trước mặt chúng tôi. Chúng tôi không nghe cô ta về nhà khi nào.
- Kìa, người coi như em út của Mameha! – cô ta nói với tôi, cô ta thêm hai từ “coi như” vì Mameha và tôi chưa chính thức chị em cho đến khi tôi bắt đầu thành geisha tập sự.
- Đáng ra tôi gọi cô là cô Bé Ngốc kìa – cô ta nói tiếp – nhưng sau khi tôi thấy cảnh hai đứa như thế này, tôi nghĩ nên để dành từ ấy cho Bí Ngô.
Bí Ngô hạ cây đàn xuống hai đùi chân, y như con chó cụp đuôi giữa hai chân, cô ta hỏi:
- Tôi làm gì sai trái à?
Tôi không dám nhìn vào mặt Hatsumono để thấy vẻ tức giận trên mặt cô ta ra sao. Tôi quá sợ những việc sắp xảy ra. Hatsumono nói:
- Không làm gì hết! Tôi chỉ không nhận ra cô là đồ cạn nghĩ mà thôi.
- Tôi xin lỗi, cô Hatsumono – Bí Ngô nói – Tôi chỉ muốn giúp Chiyo mà thôi.
- Nhưng Chiyo không cần cô giúp đỡ học đàn, nó sẽ tìm đến cô giáo của nó. Có phải đầu cô là quả bầu khổng lồ rỗng tuếch rồi không?
Nói xong Hatsumono véo mạnh vào môi Bí Ngô khiến cây đàn tuột khỏi tay cô, rơi xuống nơi chỗ cô ngồi trên hành lang gỗ, lăn xuống hành lang đất.
- Tôi cần nói chuyện với cô một chút – Hatsumono nói với cô ta – Cất đàn đi, tôi đứng chờ ở đây để cô khỏi làm những chuyện ngu ngốc nữa.
Khi Hatsumono nói xong, Bí Ngô bước xuống lượm cây đàn lên và tháo rời các bộ phận ra. Cô ta buồn bã nhìn tôi, tôi nghĩ chắc cô không sao. Nhưng bỗng nhiên tôi thấy môi cô run run, rồi cả mặt cô cũng rung động như mặt đất sắp bị động đất, và thình lình cô thả những bộ phận của cây đàn lên sàn gỗ, và đưa tay lên môi – môi đã bắt đầu sưng – trong khi nước mắt tuôn ra chảy dài xuống hai má. Mặt Hatsumono dịu lại như thể bầu trời đã hết giông tố, rồi cô quay qua nhìn tôi, mở miệng cười khoan khoái.
- Chắc cô sẽ có một người bạn khác – cô ta nói với tôi – sau khi Bí Ngô và tôi nói chuyện xong, cô ấy sẽ biết cách nói chuyện với cô, phải không Bí Ngô?

Bí Ngô gật đầu, vì cô ta chẳng còn lựa chọn nào khác hơn. Nhưng tôi thấy cô ta rất buồn. Không bao giờ chúng tôi thực tập đàn Shamisen với nhau nữa.
Tôi đem chuyện chạm trán này nói cho Mameha biết vào lần tôi đến nhà cô sau đó.
- Tôi mong cô ghi nhớ những lời Hatsumono nói với cô – Mameha nói với tôi – nếu Bí Ngô không nói gì với cô, cô cũng không nên nói gì với cô ta. Cô chỉ gây nên cho cô ta lắm chuyện rắc rối mà thôi. Vả lại, thế nào cô ta cũng nói lại cho Hatsumono nghe những gì cô nói. Trước đây cô tin tưởng cô ấy, nhưng bây giờ thì không được nữa.
Nghe thế tôi cảm thấy rất buồn, tôi im lặng một hồi lâu mới nói được.
- Sống trong nhà kỹ nữ với Hatsumono giống như con heo sống trong lò mổ.
Khi nói thế là tôi nghĩ đến Bí Ngô, nhưng chắc Mameha cho rằng tôi muốn nói về tôi, nên cô ấy đáp:
- Cô nói đúng. Cách đề phòng duy nhất của cô là phải làm sao để thành công hơn Hatsumono và loại cô ta ra.
- Nhưng ai cũng nói cô ta là geisha nổi tiếng nhất, em không tin em sẽ nổi tiếng hơn cô ấy.
- Tôi không nói nổi tiếng – Mameha đáp – Tôi nói thành công. Đi đến dự nhiều buổi tiệc không phải là vấn đề. Tôi sống trong căn hộ rộng rãi với hai người hầu, trong khi Hatsumono – có lẽ cô ta đi dự tiệc nhiều như tôi – cứ phải sống trong nhà kỹ nữ Nitta. Khi tôi nói thành công, tôi muốn nói geisha nào không sắm được toàn bộ áo kimono cho mình – hay cô nào không được nhà dạy kỹ nữ nhận làm con, điều này giống như điều trên – thì cô ta sẽ bị người khác điều khiển cả đời. Chắc cô đã thấy số áo kimono của tôi rồi? Cô có biết làm sao tôi có được số áo này không?
- Em nghĩ có lẽ cô đã được nhà kỹ nữ nào đấy nhận làm con trước khi cô chuyển đến nhà này.
- Tôi ở trong một nhà kỹ nữ cho đến một ngày cách đây năm năm. Nhưng bà chủ ở đấy có cô con gái bà sinh ra, nên bà ta không nhận người khác làm con.
- Vậy em xin phép hỏi, có phải cô đã mua toàn bộ áo kimono của cô không?
- Chiyo, làm sao cô nghĩ một geisha có thể mua nổi? Toàn bộ kimono không phải chỉ hai hay ba cái áo mặc trong mỗi mùa, đàn ông họ đi chơi khắp Gion, nếu họ thấy đêm nào mình cũng mặc áo giống nhau, họ sẽ đâm chán.
Chắc khi ấy tôi tỏ ra có vẻ hốt hoảng lắm, vì Mameha cười to khi nhìn thấy nét mặt của tôi
- Vui lên Chiyo, để tôi trả lời rõ làm cho cô hết thắc mắc. Ông “danna” của tôi rất rộng rãi, ông ta đã mua cho tôi tất cả số áo ấy. Vì thế mà tôi thành công hơn Hatsumono. Nhiều năm rồi mà cô ta không có ông “danna” nào cả.
Tôi đã ở Gion khá lâu nên tôi hiểu rõ từ danna mà Mameha nói đến. Đây là từ một người vợ dùng để gọi chồng mình – hay đúng hơn là vào thời của tôi. Nhưng geisha nói đến danna của mình không phải nói đến chồng, geisha không lấy chồng, nếu không, họ không còn là geisha nữa.
Thỉnh thoảng sau khi dự tiệc có geisha, một số đàn ông cảm thấy chưa thỏa mãn cuộc vui, họ muốn đi xa hơn nữa. Có người muốn cùng nàng geisha đi đến những nơi như quận Myagawa-cho, đến đấy để họ đóng góp thêm mùi mồ hôi hôi hám vào những ngôi nhà dơ bẩn mà tôi đã thấy vào đêm tôi đến tìm chị tôi. Có ông bạo dạn trơ tráo hỏi nhỏ cô geisha ngồi bên cạnh về “giá cả” cô ta đòi hỏi. Những geisha hạ cấp có thể bằng lòng cách thu xếp như thế này, có lẽ họ sung sướng khi nhận thêm lợi tức của người đàn ông đề nghị. Người phụ nữ như thế nầy có thể tự cho mình là geisha và được ghi vào danh sách ở phòng đăng ký hộ tịch, nhưng tôi nghĩ anh nên nhìn vào cách cô ta múa, cách cô ta đàn, và khả năng hiểu biết của cô ta về nghi thức hầu trà trước khi anh quả quyết cô ta là geisha hay không. Một geisha thực thụ không bao giờ làm ô danh của mình bằng những cuộc hẹn hò với đàn ông đến những nơi không đứng đắn.
Tôi không quả quyết người geisha nào cũng đi theo đàn ông khi họ thấy ông ta hấp dẫn. Nhưng đi theo hay không là chuyện riêng của họ. Geisha cũng có những đam mê như mọi người, và họ cũng hành động sai lầm như mọi người. Người nào phạm phải sai lầm, họ chỉ còn cách hy vọng dấu giếm sao để người ta khỏi biết. Tiếng tăm của họ rất dễ bị ô uế, nhưng điều quan trọng hơn hết là nếu họ có một danna, họ lại càng phải cẩn thận hơn nữa. Điều đáng lo hơn hết là cô ta sẽ làm cho bà chủ nhà dạy kỹ nữ tức giận. Người geisha nào quyết tâm theo đuổi đam mê này đều có thể gặp nguy hiểm, nhưng có lẽ họ không làm thế để tiêu xài tiền bạc phung phí như tiền họ kiếm ra bằng con đường hợp pháp.
Cho nên anh biết không, người geisha bậc một hay bậc hai ở Gion đều không thể để cho bất kỳ ai mua một đêm. Nhưng nếu có một ông đứng đắn muốn được yêu đương tình tứ – không phải qua một đêm với nhau, mà gặp nhau trong một thời gian dài – và nếu ông ta bằng lòng với điều kiện thỏa đáng, thì geisha sẽ sung sướng chấp nhận đề nghị này. Họ vẫn tiếp tục đi dự tiệc hay dự cái gì thoải mái, tự nhiên, nhưng thực sự tiền bạc ở Gion đều đến từ tay ông danna, và nàng geisha nào không có ông danna như Hatsumono – sẽ giống như con mèo hoang ngoài đường không có chủ nuôi ăn vậy.
Chắc anh nghĩ rằng một người đẹp như Hatsumono thế nào cũng có nhiều đàn ông đưa ra đề nghị làm danna cho cô ta, mà tôi biết đã có nhiều người muốn thế. Thực vậy, cô ta đã có danna một thời gan. Nhưng vì lý do gì đấy mà cô ta đã làm cho bà chủ phòng trà Mizuki quá tức giận – phòng trà này là nơi hoạt động chính của cô ta – đến nỗi có ông nào nhờ bà ta giới thiệu đều được bà ta trả lời là cô ta không xứng – có lẽ họ nghĩ cô ta đã có danna, mặc dù cô ta không có. Bất hòa với bà chủ, Hatsumono chỉ làm hại cho mình thôi chứ không làm ai thiệt hại hết. Là một geisha rất có tiếng, cô ta làm ra nhiều tiền khiến cho Mẹ sung sướng, nhưng geisha mà không có danna, cô ta không đủ sức để dành cho mình quyền độc lập và không dọn ra ở chỗ khác được. Cô ta cũng không thể đăng ký làm cho phòng trà khác để bà chủ ở các phòng trà này có cơ hội giúp cô ta tìm danna, không một bà chủ phòng trà nào muốn làm hỏng mối giao hảo với phòng trà Mizuki.
Dĩ nhiên lớp geisha hạng trung không bị kẹt vào thế khó xử như thế này. Nhưng họ có thể dùng thì giờ để ve vãn các ông, với hy vọng có người sẽ đưa ra lời yêu cầu bà chủ phòng trà giới thiệu các cô. Có nhiều người yêu cầu nhưng chẳng đến đâu, người này thì có tiền đầu tư quá ít, người khác lại ngần ngừ lẩn tránh khi các cô yêu cầu ông ta tặng cho cô chiếc kimono đắt giá để tỏ ra mình có thiện chí. Nhưng nếu sau vài tuần thương lượng mà được cả hai bên bằng lòng, cô geisha và người danna mới tổ chức một nghi lễ như nghi lễ hai geisha tổ chức làm chị em. Thông thường, mối ràng buộc này kéo dài sáu tháng hay lâu dài hơn, vì dĩ nhiên đàn ông thường mau chán. Các điều khoản trong cuộc ràng buộc này thường buộc anh chàng danna trả một phần nợ nần của nàng geisha và bao nhiêu thứ chi phí để mua đồ hóa trang, trả tiền học phí, và có thể cả tiền thuốc men khi bệnh hoạn nữa. Đại loại là các thứ như thế, mặc dù đã tốn kém quá nhiều như thế rồi, nhưng ông ta vẫn tiếp tục trả tiền công phục vụ của cô ta tính theo giờ, bất cứ khi nào ông ta giải trí với cô, y như những khách hàng khác vậy. Nhưng ông ta sẽ được hưởng một vài “đặc quyền”.
Đây là những thỏa thuận đôi với giới geisha trung bình. Còn đôi với geisha siêu đẳng, loại này ở Gion có chừng 30 hay 40 cô, thì nguyên tắc thỏa thuận còn nhiều hơn nữa. Trước hết là nàng geisha không muốn làm lu mờ danh tiếng vì có nhiều danna, nhưng có thể có một hay hai trong suốt cả đời. Người danna không những chỉ bao hết những chi phí của cô ta, như là phí đăng ký, phí học tập và ăn uống hàng ngày, mà còn bao nhiêu thứ khác nữa. Ông ta phải cung cấp tiền cho cô ta, bảo trợ những buổi múa trình diễn có cô ta tham gia, mua kimono và nữ trang làm quà tặng cho cô ta. Và khi ông ta giải trí với cô ta, ông ta không phải trả phí tổn tính hàng giờ như thường lệ, có lẽ ông ta còn trả nhiều hơn thế, như là một cử chỉ khích lệ.

Mameha có lẽ là một trong những geisha siêu đẳng này. Quả vậy, theo chỗ tôi biết, cô ta là một trong số hai ba geisha nổi tiếng nhất của Nhật. Chắc anh đã nghe danh tiếng của nàng geisha Mametsuki rồi. Nàng là người đã dan díu với thủ tướng Nhật một thời gian ngắn trước Đệ nhất thế chiến và đã gây ra nhiều tai tiếng. Bà ta là chị cả của Mameha – vì thế mà cả hai đều có từ “Mame” trước tên của họ. Thông thường thì người geisha em có tên xuất phát từ tên của người chị cả.
Có người chị cả như Mametsuki đủ để cho Mameha thành công trong nghề. Vào đầu những năm 1920, phòng du lịch Nhật bản bắt đầu chiến dịch quảng cáo khắp thế giới. Những tấm bích chương in hình ngôi chùa ở đền Joji nằm ở phía đông nam Kyoto, một bên chùa là cây anh đào, và phía bên kia là hình cô geisha tập sự xinh đẹp, trông cô ta rất e lệ, duyên dáng và thanh lịch. Cô geisha tập sự ấy là Mameha.
Chỉ nói Mameha nổi tiếng là chưa nói hết về cô ta. Những tấm bích chương trưng bày ở các thành phố khắp thế giới với hàng chữ “Mời đến thăm xứ mặt trời mọc” được in bằng nhiều thứ tiếng nước ngoài – không những chỉ tiếng Anh mà còn Đức, Pháp, Nga. Lúc ấy Mameha chỉ mới 16 tuổi, nhưng bỗng nhiên cô được mời đến để gặp các nguyên thủ quốc gia đến thăm Nhật, và các nhà quý tộc ở Anh hay Đức, và các nhà triệu phú từ Hoa kỳ đến. Cô ấy đã chuốc rượu sake cho đại văn hào Đức Thomas Mann, ông này sau đó đã kể cho cô nghe một câu chuyện dài, buồn, thông qua người phiên dịch gần suốt một giờ, cũng như rót rượu cho Charlie Chaplin và Tôn Dật Tiên, và sau này cho Ernest Hemingway, nhà văn này đã say và nói rằng đôi môi đỏ đẹp đẽ trên khuôn mặt trắng của cô làm cho ông ta nghĩ đến máu trên tuyết. Từ đó về sau, Mameha nổi tiếng thêm như diễn một số vở mu�a được đại đa số quần chúng ưa thích trên sân khấu nhà hát Kabukiza ở Tokyo, nơi thường được thủ tướng và nhiều nhân vật danh tiếng đến xem.
Khi Mameha tuyên bố cô có ý nhân tôi làm em út, tôi chưa biết những chuyện này về cô. Nếu biết, chắc thế nào tôi cũng quá lo sợ, không làm gì được ngoài việc run lên khi đứng trước mặt cô.
Mameha đã rất tế nhị với tôi, cô bảo tôi ngồi xuống và giảng giải cho tôi nghe chuyện này vào hôm tôi đến nhà cô. Khi thấy tôi hiểu, cô hài lòng nói:
- Theo ngày bắt đầu nhập môn của cô, cô sẽ thành geisha tập sự cho đến năm 18 tuổi. Sau đó cô cần phải có danna nếu cô muốn trả nợ. Một danna rất giàu. Công việc của tôi là làm sao cho cô nổi tiếng ở Gion, nhưng cô phải nỗ lực học tập sao cho thành vũ công thành thạo. Nếu cô không đạt được xếp hạng tối thiểu là thứ năm vào năm 16 tuổi, thì tôi không thể làm gì giúp cô được và bà Nitta sẽ rằng vui sướng khi thắng cuộc với tôi.
- Nhưng thưa cô Mameha, em không hiểu múa để làm gì.
- Múa là thứ cần thiết vô cùng, nếu cô nhìn vào những geisha thành công nhất ở Gion, họ đều là những vũ công hết.
Múa là môn nghệ thuật được trọng vọng nhất trong các môn nghệ thuật của giới geisha. Chỉ có những geisha xinh đẹp và nhiều hứa hẹn nhất mới được khích lệ để học chuyên sâu vào bộ môn này, và không có bộ môn nào ngoài nghệ thuật pha trà có thể so sánh được với tính phong phú của môn cổ truyền này. Trường múa Inoue, nơi giới geisha ở Gion thực tập, bắt nguồn từ nhà hát Noh. Vì Noh là nơi nghệ thuật rất xưa luôn luôn được hòang gia bảo trợ, vũ công ở Gion xem nghệ thuật của họ hơn trường múa ở quận Ponto-cho nằm bên kia sông. Nghệ thuật của trường này bắt nguồn từ nhà hát Kabuki. Bấy giờ tôi rất hâm mộ nghệ thuật Kabuki, và thực tế tôi may mắn có một số bạn bè là nghệ sĩ Kabuki danh tiếng của thế kỷ này. Nhưng Kabuki là một thể nghệ thuật còn tương đối mới mẻ, trước những năm 1970, bộ môn này chưa có, và Kabuki được giới bình dân ưa chuộng chứ không được hòang gia bảo trợ, không đơn giản so sánh vũ ở Ponto-cho với trường Inoue ở Giion được.
Tất cả các geisha tập sự phải học múa, nhưng như tôi đã nói, chỉ có những geisha xinh đẹp và đầy hứa hẹn mới được khích lệ để học chuyên sâu và tiếp tục để trở thành vũ công thật sự, chứ không phải như người học đàn Shamisen hay là ca sĩ. Rủi thay cho Bí Ngô, vì lý do có khuôn mặt tròn, bẹt nên phải chú tâm vào đàn Shamisen, vì cô không được chọn làm vũ công. Còn tôi, tôi không phải quá đẹp đến nỗi đương nhiên được học múa, như Hatsumono. Tôi nghĩ rằng tôi được trở thành vũ công chỉ là nhờ tôi đã tỏ cho các giáo viên thấy rằng tôi sẵn lòng làm việc cật lực khi cần.
Tuy nhiên chính nhờ Hatsumono mà bước đầu tiên học múa của tôi tránh được những điều tệ hại. Cô giáo dạy múa khoảng 50 tuổi, chúng tôi thường gọi là cô giáo Bướu vì cô có một cái bướu nhỏ dưới cằm. Cô giáo Bướu rất ghét Hatsumono, Hatsumono biết rõ điều này, và anh có biết cô ta làm gì không? Cô ta đến gặp cô giáo – tôi biết điều này vì mấy năm sau cô Bướu nói cho tôi nghe – và nói:
- Thưa cô giáo, cô làm ơn giúp tôi một việc được không? Tôi có để ý đến một học viên trong lớp cô. Tôi thấy học viên này có vẻ có tài năng. Nếu cô giáo cho tôi biết cô nghĩ sao về cô ta, tôi sẽ hết sức biết ơn cô. Tên cô ta là Chiyo, và tôi rất rất thích cô ta. Tôi sẽ mang ơn cô nhiều nếu cô tận tình giúp ỡ cô ấy.
Hatsumono không cần nói thêm một lần nào nữa, vì cô giáo Bướu đã “tận tình giúp đỡ” như lời Hatsumono yêu cầu. Thật tình tôi múa không tệ, nhưng cô Bướu lập tức đem tôi ra làm ví dụ điển hình về những việc “không” được làm. Tôi nhớ một buổi sáng khi cô giáo biểu diễn một điệu múa bằng cách kéo cánh tay quanh thân hình như thế này, rồi dậm một chân lên chiếu. Tất cả chúng tôi đều bắt chước làm theo, nhưng vì chúng tôi mới bắt đầu học, nên khi chúng tôi dậm chân, tiếng dậm vang lên như một đĩa đầy đậu văng tung tóe lên nền nhà, vì các học viên dậm chân không cùng một lượt. Tôi cam đoan với anh tôi dậm không tệ hơn các cô khác, nhưng cô Bướu đến đứng ngay trước mặt tôi, cục bướu dưới cằm cô rung rung, cô nhịp cái quạt xếp lên đùi mấy lần rồi vung tay đánh cái quạt lên một bên đầu tôi.
- Chúng ta không dậm chân như thế – cô nói – và chúng ta không nhăn cằm.
Trong các điệu vũ của trường Inoue, mặt của vũ công phải giữ cho thật hoàn hảo, vô cảm như đeo mặt nạ trong kịch Noh. Nhưng cô giáo mắng tôi vì tội nhăn cằm trong khi cằm của tôi run lên vì tức giận, tôi như sắp khóc vì bị cô đánh thì bỗng các học viên khác phá ra cười. Cô giáo Bướu khiển trách tôi vì tội làm cho học trò cười, cô phạt đuổi tôi ra khỏi lớp.
Tôi không thể nói thân phận tôi sẽ ra sao dưới sự chăm sóc cẩn thận của cô giáo, nếu sau đó Mameha không đến nói chuyện với cô và giúp cô khám phá sự thật đã xảy ra. Tuy nhiên, tôi nghĩ cô Bướu trước đó đã ghét Hatsumono rồi, bây giờ sau khi biết cô ta đã lừa phỉnh mình, chắc cô còn ghét nhiều hơn nữa. Tôi sung sướng nói rằng cô giáo ân hận kinh khủng về cách cô đã đối xử với tôi, đến nỗi sau đó tôi đã trở thành cô học trò cô thích nhất.
Tôi xin nói là tôi không có thiên tài về bất kỳ môn gì hết, nhưng tôi có quyết tâm cao, làm việc với mục đích rõ ràng, cho đến khi tôi đạt được mục đích mới thôi. Từ ngày tôi gặp ông Chủ tịch vào mùa xuân, tôi chỉ ước mong sao tôi có được cơ may để trở thành geisha, tìm được chỗ đứng trong cuộc đời. Nay Mameha cho tôi cơ may này, tôi phải quyết tâm làm việc cho thật tốt. Nhưng vì học hành nhiều mà lại còn làm việc nhà với yêu cầu cao, cho nên tôi cảm thấy quá mệt trong sáu tháng luyện tập đầu tiên. Rồi sau đó tôi nghĩ ra cách để cho công việc dễ dàng hơn. Ví dụ tôi tìm các luyện tập đàn Shamisen trong khi đi làm các việc lặt vặt. Tôi vừa hát trong óc vừa làm những động tác đàn, tôi hình dung ra bàn tay trái di chuyển trên cổ đàn ra sao, và gảy cái gảy đàn vào dây như thế nào. Nhờ thế mà khi tôi ôm đàn vào lòng, là tôi đàn được một ca khúc trơn tru mặc dù trước đó tôi mới tập được một lần mà thôi. Có người tưởng tôi học mà không thực tập, thực ra tôi đã thực tập khi đi trên các nẻo đường ở Gion.
Tôi đã dùng một trò mánh lới khác để học các dân ca và các ca khúc khác mà chúng tôi đã học ở trường. Lúc còn thơ ấu, tôi thường chỉ cần nghe hát một lần là hôm sau tôi nhớ ngay. Tôi không biết tại sao, tôi đoán chắc trí óc tôi minh mẫn. Cho nên tôi viết lời ca lên một tờ giấy trước khi đi ngủ, rồi mỗi khi thức giấc, trong khi trí óc tôi còn sáng suốt, tôi đọc tờ giấy trước khi trở mình trên nệm. Thường như thế là đủ cho tôi nhớ, nhưng với âm nhạc thì khó khăn hơn, tôi bèn dùng mánh là nghĩ ra hình ảnh nào nhắc tôi nhớ đến âm thanh ấy. Ví dụ cành cây rơi từ trên cao xuống làm cho tôi nghĩ đến tiếng trống, hay là dòng suối chảy trên đá nhắc tôi nhớ đến động tác căng sợi dây đàn để nốt nhạc cao lên, và tôi hình dung ra bài ca như là một cuộc dạo chơi ngắm cảnh.
Nhưng dĩ nhiên bộ môn thách thức nhất, và quan trọng nhất đôi với tôi là múa. Nhiều tháng trời, tôi đã thử áp dụng các mánh lới tôi đã tìm ra, nhưng các phương pháp này không giúp gì được. Rồi một hôm bà Dì nổi giận khi tôi làm bắn nước trà lên tờ tạp chí bà đang đọc. Điều kỳ lạ là tôi nghĩ tốt về bà trong khi bà quắc mắt nhìn tôi. Sau đó tôi cảm thấy buồn da diết và tôi nghĩ đến chị tôi, hiện đang ở đâu đó trên nước Nhật mà không có tôi, và tôi nghĩ đến mẹ tôi, tôi hy vọng là bà được bình an ở trên thiên giới, và tôi nghĩ đến bố tôi, người sẵn lòng bán chúng tôi để sống cô độc cho đến hết đời. Khi những ý nghĩ này hiện ra trong óc tôi, cơ thể tôi trở nên nặng nề. Cho nên tôi leo lên lầu, về phòng Bí Ngô và nằm ngủ – vì Mẹ đã chuyển tôi lên đấy sau khi Mameha đến thăm nhà kỹ nữ của chúng tôi. Thay vì nằm xuống nệm rơm và khóc, tôi di chuyển cánh tay theo cách biểu lộ trạng thái khóc qua ngực. Tôi không biết tại sao tôi làm thế, đấy là một động tác trong bài học múa sáng nay, một động tác tôi thấy rất buồn. Lúc ấy tôi liền nghĩ đến ông Chủ tịch và tôi nghĩ đời tôi sẽ vô cùng hạnh phúc nếu tôi được sửa túi nâng khăn cho một người như thế. Khi tôi nhìn cánh tay tôi quét qua không khí, chuyển động dịu dàng của cánh tay như muốn biểu lộ cảm giác buồn bã và ham muốn. Cánh tay tôi lướt qua không khí với sự chuyển động rất đường hoàng – không phải như chiếc lá rung rinh trên cành cây, mà như chiếc tàu thủy lướt trên mặt biển. Tôi nghĩ sự chuyển động “đường hoàng” là vì tôi muốn nói đến lòng tự tin, hay là tin tưởng, tôi tin rằng gió táp mưa sa gì cũng không làm thay đổi được hoàn cảnh của tôi.
Điều mà tôi đã khám phá ra chiều hôm đó, là khi cơ thể tôi cảm thấy nặng nề, tôi di chuyển với thái độ rất đường hoàng. Và nếu tôi tưởng tượng ra ông Chủ tịch đang nhìn tôi, các cử động của tôi đã để lộ ra một ý nghĩ sâu xa, cho thấy rằng thỉnh thoảng mỗi chuyển động trong khi múa là một thứ ngôn ngữ giao tiếp với ông. Khi quay người đầu nghiêng về một bên là ý muốn hỏi “Ông Chủ tịch ơi, chúng ta sẽ ở bên nhau cả ngày ở đâu?” Duỗi cánh tay ra và quạt, là nói lên lòng biết ơn bao la của tôi khi ông ban cho tôi cái vinh dự được đến thăm công ti của ông. Rồi sau đó khi tôi khép quạt lại trong vở múa, đấy là lúc tôi nói với ông rằng trên đời này đôi với tôi không có gì quan trọng bằng việc làm cho ông hài lòng.